Bu hafta hilafetin kaldırılmasının yıldönümü. Bundan dolayı bu haftaki sohbet konumuz hilafet üzerine olacaktır.
Hilafet kelimesi halef kelimesinden gelir. Öndekinin takipçisi demektir. Öndekine de Selef adı verilir. Bugün dini, peygamber zamanındaki gibi yaşamak isteyen bir grup vardır ki bunlara Selefiler adı verilir.
Hz. Muhammed 610 yılında peygamberliğini ilan ettikten sonra İslam dinini Mekke’de yaymaya başladı. İlk inananı Hz. Ali oldu. Sonra Hz. Hatice inandı. 622 yılına kadar Mekke’de İslam’ı yaymaya çalıştı. 622 yılında Medine’ye göç etti ve orada İslam, devlet dini haline geldi.
Böylece peygamberimiz Mekke’de sadece peygamber iken, Medine’de aynı zamanda devlet başkanı oldu. Böylece hem siyasi, hem dini lider haline geldi.632 yılında kurduğu İslam devletinin başkanı olarak hakka yürüyünce yerine siyasi lider olarak Hz. Ebubekir seçildi. Böylece peygamberimizin ardılı olduğu için Hz. Ebubekir’e ilk halife denir. Hz. Ebubekir’den sonra sırası ile Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali seçimle devlet başkanı olarak seçildiler. Bu dönemde seçilenlere 4 halife adı verilir. Oysa bunlar İslam devletinin başkanıdır. Yani siyasi liderdir. Oysa dini liderlik peygamberin soyu üzerinden devam etmektedir.
661 yılında Hz. Ali’nin öldürülmesi üzerine devlet başkanlığına Muaviye seçildi ve Emevi devletini kurdu. Emevi devletinin liderlerine de halife adı verildi. Böylece İslam devletlerinde sünni ekolde devlet başkanlığı ile din liderliği birleştirilmiş oldu. 750 yılında Emeviler yıkılıp yerine Abbasiler kurulunca halifelikte ikiye ayrıldı. Birisi İspanya’ya kaçan Emevi halifeleri ile diğeri Abbasilerin lideri olan halife. Emevi halifeliği zamanla İspanya’da yok oldu. Abbasi halifeliği ise varlığını devam ettirdi.1258 yılında Moğol komutanı Hülagu Abbasi halifesini öldürdü. Bu tarihten sonra halifelik Mısır’da Memlük sultanlığının korumasında dini bir liderlik haline geldi. Siyasi liderlik ile dini liderlik ayrıldı.
1517 yılında Yavuz Sultan Selim’in Mısır’ı alması ile Mısır’daki halifelik nişanları İstanbul’a taşındı. Aynı zamanda Arap uleması da İstanbul’a getirildi. Böylece halifelik Osmanlı padişahlarına geçmiş oldu. Fakat 1.Abdülhamit’e kadar hiçbir padişah halifeliği kullanmadı.
1774 yılında Ruslarla imzalanan Küçükkaynarca antlaşmasında Rusya Osmanlı topraklarındaki Ortodoksların hamisi sıfatını kullanınca Osmanlı padişahı 1.Abdühlamit halife ünvanı ile Rusya topraklarındaki Müslümanların hamisi olduğunu ileri sürdü. Böylece halifelik ilk defa siyasi arenada kullanılmış oldu. 2.Abdülhamit’te halifeliği kullanarak güneydoğu Asya’daki Müslüman ülkeler üzerinde etkili oldu.
1.Dünya savaşı sırasında padişah Mehmet Reşat diğer İslam topluluklarını taraf tutmak için cihat ilan etti. Ama hiçbir İslam ülkesi bu cihada uymadı. Hatta İngiltere ile Fransa sömürgeleri olan Müslüman topluluklardan asker toplayarak Osmanlı ile savaştırdı. Araplar ise İngilizler ile birlik olarak Osmanlıya karşı isyan ettiler.
Cumhuriyet ilan edildikten sonra toplumun kendini yenilemesi gerekiyordu.3.Mart.1924 tarihinde pek çok karar alındı. Bu kararlara göre hilafet kaldırıldı. Evkaf ve Şeriye bakanlıkları kaldırıldı. Yerine Diyanet İşyeri Başkanlığı kuruldu. Öğretim Birliği Yasası kabul edilerek tüm okullar Milli Eğitim Bakanlığına bağlandı. Medreseler ve azınlık okulları kapatıldı. Harbiye nazırlığı Genelkurmay Başkanlığına dönüştürüldü. Osmanlı hanedanları yurt dışına gönderildi.
Bu kararlar ile laiklik yolunda çok önemli bir dönemeç daha dönülmüş oldu. Çünkü hilafetin hiçbir hükmü kalmamıştı. Hilafetin kaldırılmasından sonra dünyadan çok büyük bir tepki gelmedi. Hatta bazı yerlerde bazıları hilafetlerini ilan ettiler ama kimse tanımadı. Saygılar.
